व्यवस्था बदल्न अभिप्रेरित गर्ने गीत ‘चुनाव’

 

गीति समीक्षा ३
– नारायण शर्मा

देशमा आगामी मङ्सिर ४ गतेलाई संसदीय चुनावको मिति तोकिएको छ । केही पार्टी र नेताहरूलाई चुनाव निकै लागेको छ । हवाईकल्पनाका अनेकौँ रङ्गिन सपनाहरूले रङ्गाएर अनेकौँ पार्टीले चुनावी घोषणापत्र, अपिल र पोस्टरहरू बनाएका छन् । फेसबुक, टिकटकजस्ता सामाजिक सञ्जालहरूबाट समेत ती नेता र पार्टीहरूले भोट माग्दै व्यापक प्रचार प्रसार गरिरहेका छन् । चुनाव जितेर सत्तामा पुगेपछि कहिल्यै गाउँ नफर्केकाहरूसमेत यतिबेला आफ्नो चुनावी क्षेत्रमा पुगेर गाउँलेका अगाडि घनुष्टङ्कार शैलीमा नुगिरहेका छन् । हो, यो चुनावमा अनेकथरी उम्मेदवार हरूले आफूलाई विकल्पका रूपमा उभ्याउँदै भोट मागिरहेका छन् । तर के यो व्यवस्थाअन्तर्गत हुने निर्वाचनहरूबाट चुनिने व्यक्तिहरूले देश र समाजको मुहार फेर्ने सामथ्र्य राख्दछन् ? अहिलेको आवश्यकता चुनावबाट शासन गर्ने व्यक्ति फेर्ने हो कि यो भ्रष्ट व्यवस्था बदल्ने ? यही प्रश्नको उत्तर बोकेर नेपाली साङ्गीतिक बजारमा एउटा गति आइपुगेको छ, ‘चुनाव’ ः

एमसीसी, एसपीपीलाई नपारी चिहान

आउँदैन देशमा शान्तिको बिहान

आफैँभित्र आफैँलाई जगाऊँ

देशप्रेमी भएर चिनाऊँ

संसदवादी चुनाव होइन स्थिरता बसालौँ

विकल्पमा व्यक्ति होइन व्यवस्था बदलौँ ।

यसरी गतिले स्पष्ट रूपमा यो व्यवस्थाअन्तर्गत हुने निर्वाचनबाट चुनिने व्यक्तिहरूले देश र जनताको अवस्थामा परिवर्तन ल्याउन नसक्ने बताएको छ । चुनाव वास्तवमा अस्थिरताको जड हो । ‘साम, दाम, दण्ड, भेद’ को नीति अपनाएर, झुट्टा आश्वासनका सपनाहरू बाँडेर जनताको भोट बटुली सत्तामा पुग्नेहरूले देशलाई समृद्धि र विकासको मार्गमा होइन, विनासको बाटोमा हिँडाएको हामीले देख्दै र भोग्दै आएका छौँ । एमसीसीजस्तो राष्ट्रघाती सम्झौता गर्नेहरू, एसपीपीजस्तो झनै राष्ट्रघाती सम्झौता गर्न तम्सनेहरू फेरि पनि जनताका बिचमा भोट माग्दै आइरहेका छन् । गीतले देशभक्त नेपालीहरूलाई आफूभित्रको देशभक्तिपूर्ण भावना जगाई त्यस्ता राष्ट्रघाती सन्धि सम्झौताहरूलाई चिहान बनाउन आह्वान गरेको छ । गीतमा देशको सार्वभौमिकता र स्वाधीनतालाई माया गर्ने हरेक देशभक्त नेपालीहरूको मनको भावना समेटिएको छ । त्यसकारण यसलाई एक देशभक्तिपूर्ण चेतनामूलक गीतका रूपमा पनि लिन सकिन्छ ।

‘चुनाव’ नामक यस चेतनामूलक देशभक्तिपूर्ण गीतलाई (जनगायक चिरन पुन ‘मिलन’को यु–ट्युब च्यानलबाट) २०७९ कात्तिक २० गते पर्यटन बोर्डको सभाहल काठमाडौँमा विशेष समारोहका बिच सार्वजनिक गरिएको थियो । नेकपाका प्रवक्ता ‘ प्रकाण्ड’ को प्रमुख आतिथ्यतामा सो गीत सार्वजनिक समारोह अघि बढेको थियो । प्रमुख अतिथि प्रकाण्डले यु–ट्युबमा गीत अपलोड गर्दै कार्यक्रमको उद्घाटन गरेका थिए । सो अवसरमा बोल्दै प्रकाण्डले यसप्रकारका प्रगतिशील गीत÷सङ्गीतले देशको क्रान्तिकारी कम्युनिस्ट आन्दोलन अगाडि बढाउन ठूलो मद्दत पुग्ने बताएका थिए । समारोहमा सार्वजनिक गरिएको गीत ‘चुनाव’ माथि वरिष्ठ प्रगतिवादी

साहित्यकार आहुति, वरिष्ठ जनगायक माधव प्रधान र रक्तिम सांस्कृतिक अभियानका अध्यक्ष एवम् हाँक साप्ताहिकका कार्यकारी सम्पादक नारायण शर्माले समीक्षा गरेका थिए । समारोहलाई नेकपाका अध्यक्ष ऋषि कट्टेल, चलचित्र निर्माता सङ्घका अध्यक्ष, राष्ट्रवादी अभिनेता नवल खड्काले समेत सम्बोधन गरेका थिए । समारोहमा प्रगतिवादी सांस्कृतिक आन्दोलनमा लामो समयदेखि योगदान पु¥याउँदै आउनुभएका वरिष्ठ जनगायक माधव प्रधान र नयाँ पुस्ताकी उदयमान जनगायिका अनु शर्मालाई सम्मान एवम् कदरपत्र प्रदान गरिएको थियो । गीतका सर्जक प्रेम स, सङ्गीतकार एवम् गायक चिरन पुन ‘मिलन’, गायिका शारदा रसाइली, सङ्गीत संयोजक नारायण दङ्गाल, निर्देशक मिलन श्रेष्ठ, छायाकार सन्तोष तिमिल्सिनालगायत ‘चुनाव’ गीत

निर्माण युनिटका सम्पूर्ण सदस्यहरूलाई समेत समारोहमा कदरपत्र प्रदान गरिएको थियो । चिरन पुन ‘मिलन’को अध्यक्षतामा अघि बढेको सो समारोहको सञ्चालन प्रेम सीले गरेका थिए ।

गीतकार सीका गीतहरू यस अघि कतै सुनिएको थिएन । सम्भवतः यो उनको पहिलो गीत होला । तर गीत सुन्दा यो पहिलो रचनाजस्तो लाग्दैन । ‘चुनाव’ गीतका शब्दहरू निकै सरल छन् तर तिनले ऊर्जाशील भाव बोकेका छन् । गीतको सङ्गीत र सङ्गीत संयोजन पनि उस्तै सुन्दर छ । गायक गायिका दुवैका ओजिला र मिठासपूर्ण स्वरहरूले गीतको शब्दभाव र सुन्दर सङ्गीतप्रति न्याय नै गरेका छन् । गीतको भीडीयो सामान्य रूपमा तयार गरिएको छ । गीतका सर्जक, सङ्गीतकारका साथमा कलाकार एवम् क्रान्तिकारी कम्युनिस्ट आन्दोलनका यात्रीहरू सरल माझी, राजन नेपाली, चिरञ्जीवी सी, एलबी थापा, कविता पुन, सन्ध्या मगर, ललित विक, तारा सन्ज्याल, ललित बम, प्रेम सिजापति, रमेश रावत, प्रजिना दर्नाल, भरत रावल, पाल्देन लामा, सञ्जीव नेपाली, प्रवेश दर्नाल, विमर्श, सुशील बलम्पाकी, सुशील हमाल, राम पुन, प्रा.डा. केआर दाहाल र विक्रम क्षेत्रीको गीतको भिडियोमा भूमिका रहेको छ । सबै टोली एकै स्थानमा बसेर सामान्य अभिनय तथा नृत्य गर्दै गीतको भिडियो तयार गरिएको छ । गीतका शब्द र सङ्गीतले मागेका दृश्यहरू भिडियोमा कम नै देखिन्छ । जनमुक्ति अभियानका प्रत्येक अभियात्रीहरूलाई गीतले ऊर्जा र साहस प्रदान गरेको छ ।

गीतमा देशको यथार्थ अवस्था चित्रण गरिएको छ । देशमा स्थिरता र सुशासन चाहने हो भने जनता यसप्रकारका संसदीय चुनावहरूमा अल्झिनुहुँदैन । यो चुनावले शासन गर्ने व्यक्तिहरू मात्र बदल्न सक्छ । घुम्ने कुर्सीमा बसेर शासन गर्ने मान्छेहरू मात्र बदल्न सक्छ तर शोषित पीडित श्रमजीवी जनताको जीवन अवस्था बदल्न सक्दैन । देशको स्वाधीनता र सार्वभौमिकताको रक्षा यस्तो चुनावबाट गएका व्यक्तिहरूले गर्न सक्दैनन् । बरु उनीहरू आफ्नो शासनसत्ताको कुर्सी जोगाउन साम्राज्यवादी एवम् विस्तारवादी शक्तिहरूसामु लम्पसार पर्दै जानेछन् । राष्ट्रघात र जनघातका दर्दनाक पीडामा तिनले देशलाई डुबाउँदै जानेछन् । राष्ट्रको सम्पत्तिमाथि तिनले ब्रह्मलुट मच्चाउँदै जानेछन् । महँगी, अनियमितता, भ्रष्टचार देशमा झनै बढ्दै जानेछ । देश झन्भन्दा झन्पछि कङ्गाल बन्दै जानेछ । 

जनवादी गीत समिक्षक तथा लेखक 

क्रान्तिभित्रको सुख चिनाउने एक ऊर्जाशील गीत ‘भोग्नलाई त’

गीति समीक्षा २

नारायण शर्मा

केही मानिसहरूले क्रान्तिलाई डरलाग्दो हाउगुजीको रूपमा चित्रित गर्ने गर्छन् । क्रान्तिलाई दुःख, कष्ट र अप्ठ्याराहरूको पहाडका रूपमा मात्र बुझिरहेका हुन्छन् एकथरी मानिसहरू । तर सङ्घर्ष, आन्दोलन र क्रान्तिमा दुःखै दुःखको पहाड मात्र हुँदैन । बुझ्न चिन्न र अनुभूत गर्न सक्ने हो भने क्रान्तिभित्रै सुखको सागर पनि भेट्न सकिन्छ । सुख के हो ? खुसी के हो ? यो मानिसले आ–आफ्नो चेतनास्तर र दृष्टिकोणअनुसार अनुभूति गर्ने विषय हो । निश्चित दर्शन, ज्ञान र चेतनाकै अभावमा धेरै मानिसहरूले क्रान्तिभित्र छिपेको सुखको सागर देख्न सक्दैनन् । क्रान्तिभित्र लुकेको सुख र खुसी चिनाउने एउटा ऊर्जाशील गीत आएको छ–नेपाली साङ्गीतिक बजारमा । नेकपाका महासचिव नेत्र विक्रम चन्द ‘विप्लव’ को शब्द, रचना, चिरन पुनको सङ्गीत र नारायण दङ्गालको सङ्गीत संयोजनमा आएको ‘भोग्नलाई त’ बोलको उक्त गीतमा योगेश काजी र शारदा रसाइलीले स्वर दिएका छन् । गीतमा महासमरको यात्रामा रहेका अभियात्रीले त्यहीँभित्र अनुभूत गर्ने सुख र खुसीलाई सरलीकृत रूपमा उतारिएको छ ः

जहाजमा उड्नु, गाडीमा गुड्नु

साथीभाइसँग रसरङ्गमा डुब्नु

सबै सबै सुख नै हुन्

न्यायका लागि जोखिममा खेल्नु

सत्यका लागि विपत्ति झेल्नु

सङ्घर्षको सुख प्रिय लाग्छ

भोग्नलाई त सुख अनेकौँ छन्

जीवनमा भोग्ने सङ्घर्षको सुख

प्रिय लाग्छ मलाई ।

हो, कसैका निम्ति रसरङ्गमा डुब्नु नै सुखको उच्चतम् विन्दु हुन सक्छ । एकथरी मानिसहरूले धन दौलतलाई नै सुख र खुसीको मुख्य कारक मान्दछन् । तर सबै खुसीहरू, सबै सुखहरू पैसाले किन्न सकिँदैन । पैसाले मात्र सबै मानिसहरूलाई खुसी र सुखी बनाउन सकिँदैन । पैसा त मानिसले नै सिर्जना गरेको विनिमयको एक माध्यम न हो ! पैसा नै साध्य होइन, त्यो एक साधन मात्र हो । पैसाका कारण मनमा उत्पन्न हुने खुसी क्षणिक हुन्छ । पैसा सकिएसँगै त्यो खुसी र सुख पनि सकिन्छ । तर आफूले गरेको कामबाट अरूको मुहारमा देखिने खुसीले आफ्नो मनमा पैदा गराउने खुसी र सुख त्यो दीर्घकालीन प्रकृतिको हुन्छ । न्यायपूर्ण र समतामूलक समाज निर्माणको महायात्रामा हिंडिरहेको यात्रीका निम्ति त्यही सङ्घर्षभित्र, त्यही आन्दोलनभित्र खुसीको सागर हुन्छ । हो, त्यो यात्रा निकै अप्ठ्यारो र जोखिमपूर्ण अवस्था हुन्छ तर त्यो जोखिमसँग पैठीजोरी खेल्दै अघि बढ्नुको आनन्द छुट्टै हुन्छ । त्यो यात्रा करोडौँ दीन, दुःखी, असहाय र पीडितजनहरूको सुदिन ल्याउन, उनीहरूको मुहारमा खुसी ल्याउन थालिएको यात्रा हो । त्यसैले वास्तविक क्रान्तिकारीहरूले कहिल्यै पनि हरेस खाँदैनन् । निरास हुँदैनन् उनीहरू । त्यही जोखिमभित्र, त्यही विपत्तिभित्रबाट पनि क्रान्तिपश्चात्को समतामूलक र न्यायपूर्ण समाजको सुन्दर तस्बिर देखिरहेका हुन्छन् उनीहरू । गीतमा त्यही वास्तविकता बोलिएको छ ः

उन्मादी विलास रमझममा भुल्नु

प्रियतम प्रियतमा अँगालोमा झुल्नु

यी सारा सबै सुख नै हुन

मुक्तिको लागि आगोमा कुद्नु

लक्ष्यको लागि हुरीमा उड्नु

सङ्घर्षको सुख प्रिय लाग्छ

भोग्नलाई त ।

सुख र खुसी अनुभूति गर्ने मनहरू चेतना र दृष्टिकोणअनुसार फरक फरक हुने गर्छन् । कसैका लागि विलासी रमझममा भुल्नु नै सुख हुन सक्छ । कसैका लागि अरूलाई शोषण गरेर कालोधन थुपार्दा पनि खुसी मिल्न सक्छ, सुख मिल्न सक्छ । तर एक सचेत मानिस त्यसरी सुखी र खुसी रहन सक्दैन । मानिसलाई प्राणीहरूमध्येको सर्वश्रेष्ठ प्राणी मानिन्छ । मानिसमा हुने सोच्न, बुझ्न सक्ने क्षमताकै कारण ऊ सर्वश्रेष्ठ ज्ञटट ÷ सपनाका यात्री

प्राणी गनिएको हो । आफ्नो लागि मात्र त जुनसुकै प्राणी पनि बाँच्ने गर्दछ । सचेत मानव भइसकेपछि अरूको निम्ति, समाजको निम्ति, देशको निम्ति बाँच्ने र केही गर्ने हिसाबले सोच्नुपर्दछ । त्यस्तो सोचाई राख्यौँ भने हामीले गर्ने हरेक कामभित्रै सुख र खुसी पाउन सक्छौँ । हामीले देखेका छौँ– नीतिमध्येको सर्वश्रेष्ठ नीति मानिने

राजनीतिक फाँटका नेताहरू जब सत्ता र शक्तिमा पुग्छन्, तब उनीहरूमध्ये प्रायःको जीवनशैलीमा आमूल परिवर्तन आउने गर्छ । हिजो सङ्घर्षका बेलामा जनताका झुग्गी झुपडीहरूमा रमाउने, उनीहरूको मन, उन्मादी विलास रमझममा भुल्न पुग्छ । सत्ता र शक्तिमा पुगिसकेपछि । सुख र खुसी अनुभूति गर्ने उनीहरूको शैली र प्रवृत्ति पनि फेरिन पुग्छ । त्यो उनीहरूले अपनाउँदै आएको विचार दर्शनमै परिवर्तन आएर उत्पन्न भएको भाव हो । जब मानिसको दृष्टिकोण र विचारमै फरक आउँछ सुख र खुसी अनुभूति गर्ने तरिकामा पनि फरक आउन थाल्छ ।

हिजो पैदलयात्रा गर्दै जनताको झुपडीमा पुगेर आटोपिठो खाँदा सुख र खुसीको अनुभूति गर्ने नेता, आज चौरासी व्यञ्जनको खान्कीमा मात्र खुसी र सुखी देखिन्छ । प्राडो, पजेरो, हेलिकोप्टर र जहाजको यात्रा नै उसका लागि प्रिय बन्न पुग्छ । उसको खुसी त्यही हुन्छ । सत्ता शक्तिमा पुगेर पनि श्रमजीवी जनताकै बीचमा गएर घुलमिल हुनु, उनीहरूसँगै काम गर्नुमा सुख र खुसी होइन, हीनताबोध हुन्छ उनीहरूलाई । तर सबै नेताहरू त्यस्ता हुन्छन् भन्ने होइन । 

गीतका लेखक स्वयम् पनि क्रान्तिकारी कम्युनिस्ट आन्दोलनका एक शिखर नेता हुन् । गीतका शब्दहरूमा मात्र होइन, आफ्नो जीवन व्यवहारमा पनि उनले अहिलेसम्म जनमुक्तिको अभियानभित्रैको सुख र खुसीलाई प्रिय मानेको देखिन्छ । यस्तै अहिलेकै परिवेशमा हेर्ने हो भने पनि हर्क साम्पाङ राईजस्ता, जनताकै बिचमा, जनतासँगै काम गर्दा सुखी र खुसी हुने मेयर पनि छन् यै समाजमा । स्वतन्त्रबाट उम्मेदवार बनेर विजयी भएका उनी जनतासँगै गिट्टी कुटिरहेका हुन्छन्, पाइप बोकिरहेका हुन्छन, फोहोर सङ्कलन गरिरहेका हुन्छन् । उनी त्यसैमा सुखी र खुसी देखिन्छन् । हिजो सङ्घर्षको बेलाको जीवनशैली र आज धरानको मेयरमा निर्वाचित भइसकेपछिको उनको जीवनशैलीमा फरक देखिँदैन । त्यसैले चिन्न सक्ने हो भने सबैभन्दा प्रिय सुख र खुसी श्रमजीवी जनताको बिचमा रहँदा हुन्छ । तिनै श्रमजीवी जनताको मुक्तिका लागि सङ्घर्षको मैदानमा होमिँदा हुन्छ । जनमुक्तिका लागि आगोमा कुँद्दा, समतामूलक समाज निर्माणका लागि सङ्घर्षको हुरीमा होमिँदा जुन आत्मसन्तुष्टि, खुसी र सुख मिल्छ, त्यो नै सबैभन्दा प्रिय हुन्छ । वास्तविक जननेताका लागि, समाजको हरेक अगुवाका निम्ति त्यस्तो सुख नै वास्तविक सुख बन्नुपर्दछ । गीत ‘भोग्नेलाई त’ ले मूलतः त्यही सन्देश प्रवाह गरेको छ ।

गीतमा सरल शब्दहरूमा गम्भीर भावलाई बडो कुशलतापूर्वक उतारेका छन् रचनाकारले । कुनै पनि गीतका शब्दभावहरू जतिसुकै उच्च भए पनि त्यसले न्यायपूर्ण सङ्गीत र स्वर पाउन सकेन भने त्यो गीत पूर्ण बन्न सक्दैन । गीत ‘भोग्नेलाई त’ मा सबै विधाको संजोग मिलेको देखिन्छ । जुन उच्च क्रान्तिकारी भावका साथ रचनाकारले गीतका शब्दहरू कोरेका छन्, त्यसको मूल मर्मलाई बुझेरै सङ्गीतकारले ती शब्दमा सङ्गीत भरेका छन् । सङ्गीतकार स्वयम् पनि प्रगतिशील सांस्कृतिक आन्दोलन एवम् क्रान्तिकारी कम्युनिस्ट आन्दोलनमा लामो समयदेखि क्रियाशील रहेका व्यक्तित्व भएरै हुनुपर्छ; प्रस्तुत गीतमा उनले न्यायपूर्ण सङ्गीत दिएका छन् । यो गीत निर्माणका बेला राज्यले नेकपामाथि प्रतिबन्ध लगाएको थियो । रचनाकार सङ्गीतकार भूमिगत रूपमा एउटै मिसनमा थिए । “हाम्रो पार्टीको आठौँ केन्द्रीय समितिको बैठकको दौरानमा प्रतिबन्धकै बेला २०७७ सालको सुरुआततिरै यो गीत मलाई दिनुभएको थियो महासचिव कमरेडले”, सङ्गीतकार चिरन पुन भन्छन्, “त्यो बेला रेकर्ड गर्ने परिस्थिति थिएन । समय परिस्थिति मिलाउँदा–मिलाउँदै अहिले मात्र सार्वजनिक गर्न सक्यौँ ।” 

गीतका शब्दहरू देख्दा नै सरल तर गम्भीर भाव बोकेका लागेर आफूले सङ्गीत भरेको पुनले प्रस्ट पारे । “प्रगतिशील, क्रान्तिकारी गीत भन्नेवित्तिकै बम, बारुद्ध, राइफल, हान्ने, मार्ने भाव दिने शब्द हुनुपर्छ भन्ने मान्यता पनि राख्ने गरेको पाइन्छ । तर महासचिव विप्लवद्वारा लिखित यो गीतका शब्दहरू जनताले बुझ्न सक्ने सरल भाषामा लेखिएको छ”, सङ्गीतकार पुनले भने, “हरेक क्रान्तिकारीहरूलाई सङ्घर्षभित्रको सुख नै प्रिय हुन्छ– त्यही यथार्थ बोलेको छ, यो गीतले ।” गीतको सङ्गीत संयोजक र गायक गायिकाको कामबाट आफू पूर्णतयाः सन्तुष्ट रहेको समेत सङ्गीतकार पुनले बताए । सङ्गीत संयोजक नारायण दङ्गालले पनि सङ्गीतको संयोजन बडो कुशलतापूर्वक गरेका छन् । गायक योगेश काजी र गायिका शारदा रसाइलीको स्वरले पनि पूर्ण न्याय गरेको छ, गीतप्रति । सबैको संयोजन राम्रो मिलेको छ । रचनाकार, सङ्गीतकार, सङ्गीत संयोजक, गायक, गायिका सबैको एकीकृत कलाबाट एउटा ज्सपनाका यात्री सुन्दर कर्णप्रिय जनगीत निर्माण भएको छ । जनसङ्गीतको पङ्क्तिमा एउटा अर्को क्रान्तिकारीभावको सुन्दर ऊर्जाशील गीत थपिएको छ ।

सूचना प्रविधिको उच्चतम् विकास हुँदै गइरहेको वर्तमान समयमा गीत÷सङ्गीतलाई सुन्न मात्र होइन; हेर्न पनि चाहन्छन् स्रोताहरू । गीत जुन रूपमा सुन्दर बनेको छ, त्यसको भावअनुसारका नृत्य, अभिनयलाई पनि दृश्याङ्कन गरेर भिजुअलसहित ल्याएको भए गीत अझ सुन्दर र सार्थक बन्न सक्थ्यो भन्ने भाव गीत सुन्ने जो कोहीको मनमा पनि उब्जन पुग्दछ । दर्शक स्रोताको उक्त गुनासोलाई अस्वाभाविक मान्न सकिँदैन । देशको प्रगतिशील सांस्कृतिक आन्दोलनमा मात्र होइन; राजनीतिक आन्दोलनमा पनि ठूलो अर्थ र महत्त्व राख्दछन् यसप्रकारका गीतहरूले । व्यावसायिकताका नाममा छाडा, अश्लील र पाश्चात्य गीत–सङ्गीतको बोलवाला रहेको नेपालको वर्तमान साङ्गीतिक बजारमा क्रान्तिकारी भाव बोकेको यसप्रकारका ऊर्जाशील गीत आउनु जनसङ्गीतप्रेमी सम्पूर्णका निम्ति हर्षकै कुरा हो । आगामी दिनमा पनि सर्जकबाट यसप्रकारका सिर्जनाहरूले निरन्तरता पाइराखून् । गीतका सर्जक, सङ्गीतकार, सङ्गीत संयोजक, गायक गायिकालगायत ‘भोग्नेलाई त’ गीत निर्माण युनिटका सम्पूर्ण सदस्यहरूलाई बधाईका साथ यो गीत सफलताको हार्दिक शुभकामना ! आखिर कस्तो छ त क्रान्तिभित्रको सुख चिनाउने ‘भोग्नेलाई त’ गीत ? अब चिरन पुन अफिसियल यु–ट्युब च्यानलमा गएर सुनौँ र हेरौँ है त !

जनवादी गीत समिक्षक तथा लेखक

गीति समीक्षा १
युग बदल्ने ‘सपनाका यात्रीहरू’
– खेम थपलिया

मान्छेहरू भन्छन्– प्रतिबन्धात्मक अवस्थामा पनि तपाईंहरूको सिर्जनात्मक कार्यमा कत्ति पनि कमी आएन हगि ! हामीले पनि ती मित्रहरूलाई भन्ने गरेका छौँ– यो प्रतिबन्ध त हामीलाई झन् अवसर भएको छ । तेलङ्गानाका क्रान्तिकारी जनगायक गद्दरले यस्तै सन्दर्भलाई इङ्गित गरेर भन्नुभएको थियो, “जब मान्छे एउटा असल कामका लागि समर्पित हुन्छ, त्यति बेला ऊ मर्नदेखि डराउँदैन । यदि मलाई गिरफ्तार गरियो भने पनि म गाउँछु । यदि उनीहरूले मेरो जिब्रो काटिदिए भने पनि म आफ्नो हत्केलाले टेबुलमाथि बजाएर गाउँछु । यदि उनीहरूले मेरो हत्केलालाई पनि काटिदिए भने मैले आफ्नो खुट्टाबाट आवाज निकाल्नेछु । यदि उनीहरूले मेरो खुट्टा पनि काटिदिए भने मैले आफ्नो शरीरलाई युद्धमा लडिबुडी गराउनेछु । यदि उनीहरूले मलाई फासिमै चढाए भने मैले रक्तसङ्गीतम्द्वारा आफ्नो सन्देश जनतासमक्ष पु¥याउनेछु ।” प्रख्यात गद्दरको यो कुरा अहिले नेपाल कम्युनिस्ट पार्टीको जीवनमा ठ्याक्कै लागु भएको छ । 

इतिहासको संवेदनशील यस घडीमा क्रान्तिकारीहरूले आफ्नो ज्यानलाई हत्केलामा राखेर देश र जनताको सेवा गरिरहेका छन् । राज्यद्वारा प्रतिबन्धात्मक अवस्थामा पनि सिर्जनात्मक काममा तीव्रता आएको छ । त्यही सिर्जनात्मक कार्य–शृङ्खलामा आइपुगेको छ, नेकपाका महासचिव नेत्रविक्रम चन्द ‘विप्लव’ द्वारा रचित गीत, ‘सपनाका यात्रीहरू ।’ ‘सपनाका यात्रीहरू’ यु–ट्युवमार्फत् सार्वजनिक पनि भइसकेको छ ः

सपनाका यात्रीहरू सपना जोगाउनुपर्छ

सपनामै जिउँछ जीवन, सपनामै रम्छ जीवन ।

विप्लव राजनीतिक पार्टीको नेतृत्व मात्र हुनुहुन्न, उहाँ उत्पीडित तथा श्रमजीवी  जनताको मन र हृदयलाई छामेर लेख्न सक्ने गीतकार पनि हुनुहुन्छ । उहाँका गीतहरू नेपाली साङ्गीतिक फाँटमा विशेष चर्चामा रहने गरेका छन् । उहाँका ‘देशको मुहार’, ‘उठ साथी हो’, ‘चेले भन्नुभएको’, ‘जागै बस’, ‘हामी माओवादी’, ‘तुफानमा जिउने’, ‘कसले बनायो’, यस्तो पनि’, ‘भुल्नुहुँदैन कमरेड’, ‘क्रान्तिकारीको जीवन’ जस्ता ज्ञटण् ÷ सपनाका यात्री गीतहरू स्थापित छन् । यु–ट्युवमा राखिएका उहाँका गीतका भ्युअर्स लाखौँ छन् । गम्भीर अन्तर्वस्तुसहित समृद्धशाली गीति–शृङ्खलामा उहाँको ‘सपनाका यात्रीहरू’ पनि जोडिन आइपुगेको छ । 

जनयुद्धका तत्कालीन नेतृत्वले क्रान्तिकारी सपनाको रातो झन्डालाई चौबाटोमा अलपत्र छाडेर भागेपछि विप्लवले त्यो सपनाको रातो झन्डालाई सम्हाल्दै क्रान्तिकारी जनसमुदायमा क्रान्तिकारी आशावाद र क्रान्तिकारी सपना जगाउन यो गीतको रचना गर्नुभएको हो । गीत सङ्गीत प्राचीन विधा हो । यो समाजको श्रम तथा उत्पादन प्रक्रियाको विकाससँग जोडिँदै आएको छ । पुँजीवादले गीत सङ्गीतलाई बजारु मालमा फेरिदिए पनि यसको वर्ग पक्षधरता कायम नै छ । यो विचार र संवेदनाको प्रकटीकरणमार्पmत् मूर्तीकृत हुन्छ । गीत सङ्गीतमा अन्तर्वस्तु र रूप एकापसमा अन्तप्र्रविष्ट भएको हुन्छ । सङ्गीतभित्र ध्वनि साङ्गीतिक स्वरूपमा उत्पन्न हुने स्वर, त्यसको आघात– सङ्घात, आरोह–अवरोह, ताल–तान–नाद–मान, गीत सङ्गीत र विन्याँस यसका अवयव हुन्छन् ।

आज पनि नेपाली समाजमा लोकभाका, लोकलय र लोकपरम्परा जीवितै छन् । दुनियाँमा दिन–प्रतिदिन विकसित नवीन प्रविधिको अधिकतम उपयोगले गीत सङ्गीतको प्रभावकारिता बढाउन सकिने कुरा हान्स आइन्सलरको भनाइ मननीय छ । यसको प्रभावकारितामा गीतसित सङ्गीतको संयोजन तथा गीत र स्वरको उचित चयनजस्ता कुरा आउँछन् । शब्दअनुसार सङ्गीत र सोहीअनुरूप स्वर भएन भने त्यो कर्णप्रिय र कालजयी बन्न सक्तैन । वर्गसमाजमा हरेक वर्गले आफ्नो वर्गप्रेमअनुसार गीत सङ्गीतको पनि निर्माण र प्रचार–प्रसार गरिरहेका हुन्छन् । नेपालमा हाँसो–आँसु, सुख–दुःख, आक्रोश–पीडा, विद्रोह तथा प्रतिबद्धताका साथै, जनताका अनुभव, अनुभूति र संवेदनाको अभिव्यञ्जनापूर्ण क्रान्तिकारी गीत सङ्गीत अघि बढिरहेको छ । त्यसैको पछिल्लो कडी हो, ‘सपनाका यात्रीहरू ।’

नेपालमा राणाविरोधी आन्दोलनदेखि नै जनताका गीत सङ्गीत सामन्तवादको शिरमाथि बज्रिन थालेको हो । जनयुद्धकालमा पुरानो सत्ताले क्रान्तिकारी गीत सङ्गीतमाथि दमनको दुष्चक्र मात्र चलाएन, उसले जनताका गीत सङ्गीतलाई भयङ्कर खतरा मात्र पनि देखेन, उसले कृष्ण सेन ‘इच्छुक’ लगायत १७० बढी संस्कृतिकर्मीको हत्यासमेत गरिदियो । राष्ट्रियता, जनतन्त्र, जनजीविका, न्याय र समानताको आवाजलाई गीत सङ्गीतमा उन्ने जनताका कलाकारको अनेकोट, भाबाङ, डुङ्लाहरूमा सामूहिक हत्या गरियो । हुन त पुरानो सत्ताले समग्र सपनाकै हत्या गर्ने दुष्प्रयत्न नगरेको होइन, आज तिनै सपना चिहान खोतल्दै वैज्ञानिक समाजवादी युगको आराधना गरिरहेका छन् । लेनिनले भन्नुभएको छ– हामीले सपना देख्नुपर्छ ।

हो, हामीले सपना देखिरहेका छौँ, सपना जगाइरहेका छौँ । निश्चय पनि सपनालाई पूरा गर्ने महान् अभियानमा लामबद्ध यात्रीहरूले सपनालाई जगाउनुपर्दछ, जगाउन सक्नुपर्दछ र जगाउन जान्नुपर्दछ । जीवन सपनामा जिउँछ, सपनामै रमाउँछ । जीवन र सपनाका बिच अन्योन्याश्रित सम्बन्ध हुन्छ । जीवन र सपनामध्ये एकको अभावमा अर्कोको कुनै अर्थ हुँदैन । हेरौँ, एक साक्ष्य ः

सपनाका यात्रीहरू सपना जोगाउनुपर्छ

सपनामै जिउँछ जीवन, सपनामै रम्छ जीवन

सपना बाँचे जीवन बाँच्छ, सपना मरे जीवन मर्छ

सपनाहरू मर्न नदेऊ, सपनाहरू झर्न नदेऊ ।

क्रान्तिकारी गीत सङ्गीतमा सङ्घर्ष, समर्पण र बलिदानको इतिहास गाँसिएर आउँछ । नेपालमा न्यायपूर्ण समाज स्थापनार्थ हजारौँ योद्धाले बलिदान गरिसकेका छन् । हाम्रा गीत सङ्गीत मालेमावादी सौन्दर्य चिन्तनमा आधारित छन् । वर्गसङ्घर्ष प्रतिभाहरू जन्माउने र हुर्काउने प्रयोगशाला पनि हो । यसको विकास र विस्तारमा राजनीतिक कार्यदिशाबाट निर्देशित जनकलाकारको बलिदान, समर्पण र साधनाले महत्त्वपूर्ण योगदान पु¥याउँदै आएको छ । जसरी हिजो जनयुद्धका निमित्त क्रान्तिकारी गीत सङ्गीतले प्रेरणा, प्रोत्साहन र ऊर्जा थपेको थियो; त्यसैगरी, आज एकीकृत जनक्रान्तिका लागि क्रान्तिकारी गीत सङ्गीतले सोही भूमिका निर्वाह गरिरहेको छ ।

सुपष्ट योजना, लक्ष्य र दृष्टिकोण भएको मान्छे चराजस्तै स्वतन्त्र उड्न सक्तछ । उसलाई कसैले पनि कैद गर्न सक्तैन । ऊ साँघुरो घेराबाट मुक्त हुँदै विस्तृत आयामका साथ विचरण गरिरहेको हुन्छ । उसले एकैछिनमा आकाश–धर्ती जोडिदिन सक्तछ । महान् सहिदहरू आकाशमा चम्किरहने तारा हुन् । आकाशमा चम्किरहेका तारा हाम्रा लक्ष्य पनि हुन् । जसरी महान् सहिदहरू आकाशमा तारा बनेर चम्किरहेका हुन्छन्, त्यसैगरी तिनको योगदानले धर्ती पनि चम्किरहेको छ । धर्ती र सपना एकापसमा चम्किरहेका हुन्छन् किनकि सपनाको फूल धर्तीमै फुल्दछ । एकीकृत जनक्रान्तिमा मात्र एघारजना महान् योद्धाहरूले बलिदान दिइसक्नुभएको छ । यो ज्ञटद्द ÷ सपनाका यात्री बलिदानको प्रतापद्वारा हाम्रो धर्ती, हाम्रो आकाश र हाम्रो सपना चम्किरहेको छ । रूप र अन्तर्वस्तुको सुन्दर समायोजनद्वारा कालजयी बनेको गीत ‘सपनाका यात्रीहरू’ ले नयाँ यथार्थलाई आत्मसात् गर्दै क्रान्तिकारी सचेतन हस्तक्षेपकारी भूमिका निर्वाह गरिरहेको छ । हेरौँ, अर्को एक साक्ष्य ः

भुरुरु उड्यो पंक्षी, पंक्षीझैँ उड्यो मान्छे

सपना उड्यो पंक्षीसँग, मान्छे उड्यो सपनासँग

चम्किने आकाशका तारा, ताराजस्तै चम्क्यो धर्ती

सपना चम्क्यो तारासँग, धर्ती चम्क्यो सपनासँग ।

गीत सङ्गीतले जनसमुदायको ठूलो हिस्सालाई एकैचोटि प्रभावित पार्न सक्तछ । हाम्रा गीत सङ्गीतमा प्रतिध्रुबीय गीत सङ्गीतका विरुद्ध लड्ने प्रचुर क्षमता रहेको छ । जनताका प्रत्यक्ष जीवनमा आधारित भएर लेखिएका गीतहरू जनताको ढुकढुकी बन्दछन् । ‘सपनाका यात्रीहरू’ पनि त्यही ढुकढुकी हो । दुनियाँ परिवर्तनशील छ । यो निरन्तर बदलिँदै आएको छ । समयको यो विशाल र अथाह प्रवाहमा युगहरू पनि बदलिँदै आएको छ । आज केही मान्छेहरू आफ्नो लुटको स्वर्ग बचाउन क्रान्तिको युग सकिएको, परिवर्तनको औचित्य नरहेको भन्दै छन् । यस्तो अवैज्ञानिक र सफेद झुटलाई प्रस्तुत गीतले पूरै इन्कार गरिदिएको छ । जब क्रान्तिकारीहरूका सपना युग परिवर्तनसँगै फेरिन्छ, तब समाज र जनताको जीवन पनि सुन्दर र हराभरा हुन्छ । प्रस्तुत गीतले शोषण, दमन, अन्याय र अत्याचारको युगको अन्त्य भएर न्याय, समानता, वैज्ञानिक समाजवादी युग आउने अमीट विश्वास व्यक्त गरेको छ । हेरौँ, प्रस्तुत गीतको अर्को एक साक्ष्य ः

निरन्तर बग्ने समय, समयझैँ बदलिन्छ युग

सपना उड्छ युगसँग, युग फेरिन्छ सपनासँग ।

हामीलाई थाहा छ, हतारो–चटारोमा गरिएका शब्दसंयोजन, सङ्गीतबद्धता तथा प्रस्तुतिले गीत सङ्गीतमा समस्या निम्त्याउँछ । नेपालमा गीतलेखन तथा सङ्गीत संयोजनको एकरेखीयताले अनुभूति र सम्प्रेषण, रागानुभूति र भाव बोधगम्यताको अभाव नदेखिएको होइन । गीत सङ्गीतमा आधुनिक र लोकशैलीको सुन्दर संयोजनद्वारा गुण र परिमाण दुवैमा छलाङ मार्न सकिन्छ । गीत सङ्गीत प्रचारात्मक अङ्ग मात्र होइन; यो स्तरीयकरण, वैचारिकीकरण र लोकप्रियकरणको सुन्दर सम्मिलन पनि हो । ‘सपनाका यात्रीहरू’ मा शब्द, सङ्गीत र स्वरको उपयुक्त सम्मिलन रहेको छ । प्रस्तुत गीत एउटै केन्द्रीय भावमा लेखिएको छ, यो सुन्दा मात्र होइन, पढ्दा पनि लययुक्त छ ।

क्रान्ति र क्रान्तिकारी मनोविज्ञानका कारण क्रान्तिकारी गीतहरूमा वीर रसको घनत्व प्रचुर मात्रामा रहेको पाइन्छ । क्रान्तिकारी गीत सङ्गीतमा करुण रसलाई वीर रससँग जोडेर संवेदनायुक्त क्षणमा पनि निराशालाई आशामा एवम् मृत्युलाई गौरवपूर्ण बलिदानमा फेर्ने परम्परा रहिआएको छ । आज पूर्वको मारुनीदेखि पश्चिमको देउडासम्म एवम् हिमालको सेलोदेखि तराईको सखिया गीतहरू जनपक्षीय उपयोग गर्ने क्रम तीव्रतामा छ । हामीले आधुनिकताको नाममा लोकलाई बिर्सिने र लोकको नाममा आधुनिकतालाई घृणा गर्ने परम्पराको अन्त्य गर्नैपर्दछ । हाम्रा गीतहरू आदर्श बन्नुपर्दछ । हाम्रा गीतहरू फासिवादी दलाल एवम् प्रतिक्रान्तिकारीहरूका मुटुभेदन गर्ने तीर बन्नुपर्दछ । 

हाम्रो आन्दोलनसित व्यथा, आवेग, पीडा मात्रै छैन; प्रतिशोध, प्रतिरोध र वीरत्व भावको गहिराइ पनि छ । हाम्रा गीत सङ्गीतले जनता र जनसंस्कृतिकर्मीबिचको सम्बन्धलाई सामिप्यता र जीवन्तता प्रदान गर्दै आएको छ । हाम्रा गीत सङ्गीत भीषण युद्धमोर्चामा बारुदको धुवाँमा फुलेका फूल हुन् । हाम्रो यात्रा हजारौँ माइलको छ, चढ्नुपर्ने सर्वोच्च शिखर छ, फोड्नुपर्ने अनगिन्ती काला पहाड छन् । हामीलाई विश्वास छ, एक दिन सपनाका यात्रीहरूले हजारौँ माइलको यात्रा पूरा गर्नेछन्, सर्वोच्च शिखरमा चढेर रातो झन्डा पहराउनेछन्, काला पहाडहरू तोड्नेछन् । करिब ६ मिनेटको समयावधि रहेको प्रस्तुत गीत ‘सपनाका यात्रीहरू’ मा जनसंस्कृतिकर्मी चिरन पुनको सङ्गीत र योगेश काजीको स्वर रहेको छ ।

माक्र्सवादी साहित्यकार तथा लेखक

१ असार, २०७७ 

 

न्याय र समानताको आवाज

चिरन पुन ‘मिलन’

अभिवादन !

आज म तपाईंहरूसँगको सुन्दर भेटमा छु । तपाईंहरूको सद्भाव, माया, प्रेम, सुझाव, सल्लाह, प्रेरणा र आत्मीयताको कारणबाट आज म तपाईंहरूको साथमा पुगेको छु र हातमा पुगेको छु । आज म ठुल्ठुला कुरा गर्ने पक्षमा छँदै छैन, केवल स–साना र सामान्य कुरा गर्न लागिरहेको छु । यतिबेला म निकै खुसी छु, उत्साही छु, प्रफुल्लित छु किनकि मैले तपाईंहरूको हातमा जनवादी गीतिसङ्ग्रह सपनाका यात्री सुम्पन सफल भएको छु ।

म विकट गाँउमा जन्मेर हुर्केको मान्छे । गाउँमा बिजुली थिएन, बिजुली नभएपछि टेलिभिजन हुनै कुरै भएन । आजको जस्तो सामाजिक सञ्जाल, यु–ट्युव आदि त झनै के कुरा गर्नू ! रेडियो थियो तर, जनवादी गीतसङ्गीत बज्थेन । केवल एउटा नाम सुनिन्थ्यो जीवन शर्मा । जनताको गीत गाउने मान्छे भन्थे सबैले । जनताको गीत गाउने मान्छेलाई जनवादी गायक भन्दा रहेछन्, हो ! यिनै हुन् जीवन शर्मा गाउँमा मास्टरहरूले फोटो देखाएर कुरा गर्थे । किनकि, मेरो गाउँका सरहरूलाई कम्युनिस्ट विचारको प्रभाव पहिल्यै परिसकेको हुनाले चिन्दा, सुन्दा र जान्दा रहेछन् जीवन शर्मालाई । पहिल्लो पटक २०४७ सालमा देखेको, अरू त त्यति ख्याल छैन, सेतो डल्लो परेको ठूलो अनुहार, गुजुल्टो र ठाडो परेको कपाल र ठूलो मुख मज्जाले गीत गाउने मान्छे रहेछन् जीवन शर्मा ।

संयोग भनौँ ! उनै वरिष्ठ जनवादी गायक जीवन शर्मासँगै रक्तिम परिवारमा उहाँ अध्यक्ष म केन्द्रीय उपाध्यक्ष भएर काम गर्ने मौका मिल्यो र लामो जनवादी गीतसङ्गीतको सहकार्यमा पनि छौँ र आज पनि सँगै छौँ, सङ्गीत अभियात्रामा । र, जनताको गीत गाउँदै छौँ, सङ्गीत भर्दै छौँ दुःखी गरिबका गीतहरूमा । यसैको गहिरो प्रभाव र सङ्गतले नै मलाई नजानिँदो हिसाबले जनवादी गीत, सङ्गीत र गायनमा कोसिस गर्ने वातावरण मिल्यो मलाई । र, त्यही परिवेशबाट सिर्जना हुन थाल्यो मेरो जनवादी गीत र सङ्गीतहरू । हुन त मैले औपचारिक हिसाबले २०५५

सालमै सांस्कृतिक मोर्चा छोडेर युवा सङ्गठन र पार्टी राजनीतिमा होमिएर काम गर्ने वातावरण बन्न गयो तर, जनवादी गीतसङ्गीतको लतले कहिल्यै छोडेन । मौका मिल्यो भने गुनगुनाउने, हारमोनियम फेला प¥यो भने दिनभर त्यसैमा व्यस्त हुने, गीत लेख्ने र सङ्गीत भर्ने काम पनि सँगसँगै अगाडि बढ्यो । लाग्छ, मेरो जनवादी

गीतसङ्गीतले गरिखाने श्रमिक वर्गका अधिकारको आन्दोलनमा हातेमालो गरोस्, क्रान्तिमा ऊर्जा पैदा गरोस् र निम्छरो अनुहारमा हाँसो भर्न सफल बनोस् । प्रतिफल आज तपाईंहरूसँग गीति सँगालो सपनाको यात्रीसहित सामिप्य बन्न दियो मलाई ।

म कुनै चर्चित गीतकार होइन, न त सङ्गीतकार नै, गायक त म झन् हुँदै होइन । केवल, मैले निरन्तर कोसिस गर्ने गरेको छु जनवादी गीतकार, सङ्गीतकार र गायक बन्न । मेरो विचारमा कोसिस गर्नु र कुशल गीतकार, सङ्गीतकार र गायक बन्नु बिल्कुल फरक कुरा हो । गीतसङ्गीतको कुरा गर्दा कस्तो गीतसङ्गीत ? किन गीतसङ्गीत ? कसका लागि गीतसङ्गीत ? यो निकै महत्त्वपूर्ण प्रश्न हो । यसको जवाफको खाँचो छ आज । गीतसङ्गीतमा पक्षधरता हुन्छ कि हुन्न ? यो अर्को महत्त्वपूर्ण प्रश्न हो । के गीतसङ्गीतको आधार माया, प्रेम, यौन र रोमान्स मात्र हो ? जित, हार, दुःख, सुख, अँध्यारो, उज्यालो, उँच, नीच, समानता, असमानता, विभेद, आँसु, हाँसो, प्रकृति, विज्ञान, जीवन, जगत्, पानी, आगो, लडाइँ, क्रान्ति, देश, परिवर्तन आदिको गीतसङ्गीत हुन्न वा बन्दैन वा सकिँदैन ? यदि बन्छ भने त्यो किन ? कसका लागि ? कसले ? हो ! यसैले, मेरो रोजाइको मुख्य विषय पनि जनवादी गीतसङ्गीत नै बनेको हो वा परेको हो ।

मैले बारम्बार सोचिरहने विषय भनेको रामेश, रायन, जेबी टुहुरे, खुसीराम पाख्रीन र जीवन शर्माहरूजस्तै जीवनको उत्तराद्र्धसम्म जनताको गीतसङ्गीतमा टिकिरहन सक्छु कि सक्दिनँ होला ? उहाँहरू त एकढङ्गले यो परीक्षामा पास नै भइसक्नुभएको छ । तर, यो परीक्षामा म पास हुन सक्छु कि सक्दिनँ होला ? मेरो दिमागमा सधैँ उठिरहने एउटा ज्वलन्त प्रश्न यही हो । अन्य नयाँ पुस्ताका जनवादी सर्जकहरू पनि यो क्षेत्रमा लागिरहनुभएको छ, सबैप्रति सम्मान छ । अवश्य ! यो सजिलो छैन । यदि सजिलो हँदो हो त धेरै जनवादी कलाकारहरू यो क्षेत्रमा रजगज गरेर बसेको हुन्थे होलान् । कठीन छ तर अनिवार्य छ । किनकि, समाजमा वर्ग रहेसम्म वगसङ्घर्ष चलिरहन्छ । वर्गसङ्घर्ष चलिरहँदासम्म श्रमजीवी जनताका कलाकार हरूको सांस्कृतिक क्षेत्रमा योगदानहरूको भूमिका अनिवार्य आवश्यकता रहिरहन्छ । यसो भनिरहँदा जनवादी कलाकारहरूलाई राज्यले व्यवस्था गर्नुपर्दैन ? अवश्य पर्छ । तर, राज्य आफ्नो भए पो ? आफ्नाहरूका लागि केही गर्छ वा सोच्छ ? त्यसैले त हामीहरू आफ्नो राज्यसत्ता बनााउन कष्टपूर्वक भए पनि यो क्षेत्रमा टिकिरहनुपर्ने विषय आउँछ । हामी सबै जनवादी कलाकारहरूले सङ्घर्ष गर्नुपर्ने विषय उठ्छ ।

प्रस्तुत गीतिसङ्ग्रह सपनाका यात्रीमा २०५९ देखि आजसम्मका मेरो आफ्नै रचना, सङ्गीत भएको छानिएका गीतहरू र केही अन्य विद्वान् गीतकारहरूको शब्द–रचनामाथि सङ्गीतमा खेल्ने कोसिस गरेको छु । अवश्य तपाईंहरूको आवश्यक सुझाव, सल्लाह प्राप्त गर्ने कुराको निकै ठूलो अपेक्षा मात्र होइन; विश्वास राखेको छु ।

यस सन्दर्भमा जनवादी सर्जकहरू जो सहिद तथा बेपत्ता हुनुभयो, सबैप्रति उच्च स्मरण तथा सम्मान व्यक्त गर्न चाहन्छु । गीतिसङ्ग्रहमा निकै व्यस्त समयका बिच जनवादी गीतकार, सङ्गीतकार तथा नेपालको सम्माननीय उपराष्ट्रपति नन्दकिशोर पुन ‘पासाङ’, हाम्रो जनप्रिय पार्टीका आदरणीय महासचिव तथा वरिष्ठ जनवादी गीतकार कमरेड विप्लव सी, वरिष्ठ जनवादी गीतकार, सङ्गीतकार तथा गायक जीवन शर्मा, माधव प्रधान र मणि थापाहरूले शुभकामना, मन्तव्य र भूमिका लेखिदिनुभयो, त्यसका लागि हार्दिक धन्यवाद भन्न चाहन्छु ।

विद्वान् जनवादी गीतकारहरू, गीतहरूमा आफ्नो कर्णप्रिय आवाज दिनुहुने जनवादी गायक गायिका, गीतहरूमा मीठो र कुशल सङ्गीत संयोजन (एरेन्ज) गरिदिनुहुने सबै, मन्त्रमुग्ध वाद्यबाधकमा सहयोग गर्नुहुने नेपालका वरिष्ठ वाद्यवाधकहरू, गीतहरूमा मीठो मिक्सिङ तथा मास्टरिङ गर्ने वरिष्ठ साउन्ड इन्जिनियरहरू सबै, रेकर्डिङ स्टुडियोहरू सबैलाई स्मरण गरिरहेको छु यो बेला । भाषा सम्पादनमा सहयोग गर्नुहुने लेखक तथा साहित्यकार खेम थपलिया, पुस्तकको डिजाइनमा महत्त्वपूर्ण योगदान दिनुहुने डिजाइनर अग्निराज पौडेल ‘अराप’, पुस्तक प्रकाशन गरेर तपाईंहरूको हात–हातमा पु¥याउन भूमिका खेल्ने जनप्रचार तथा प्रकाशन प्रा. लि.लाई हार्दिक धन्यवाद नदिइरहन कहाँ सक्छु र ! जनवादी कलाकार बनेर उत्पीडित समुदाय, वर्ग र राष्ट्रका लागि मरिमेट्ने सम्पूर्ण जनवादी कलाकारहरू सबैलाई सम्झिराखेको छु यो बेला । म आफू आबद्ध भएको जनप्रिय पार्टी नेपाल कम्युनिस्ट पार्टीका महासचिवसहित केन्द्रीय समिति र सिङ्गो पार्टी–पङ्क्ति, सङ्गीत अभियात्रा, सामना परिवारलाई पनि विशेष धन्यवाद दिन चाहन्छु । 

अन्त्यमा, मेरो गीतसङ्गीतलाई माया गर्नुहुने, सुन्ने, मन पराउने, आवश्यक सुझाव सल्लाह दिनुहुने मेरा प्रिय न्यायप्रेमी जनसमुदाय, जसलाई म कहिल्यै भुल्न सक्दिनँ । मुख्यतः मेरो गीतसङ्गीतको यात्राको आत्मीय साथी तिनै श्रमिक जनसमुदाय हुन्, जसलाई म कहिल्यै आफ्नो जीवनबाट टाढा राख्न सक्दिनँ । मलाई जनवादी

गीतसङ्गीतको क्षेत्रमा लागिरहन ऊर्जा दिइरहने, सङ्घर्ष गर्न उत्पे्ररणा पैदा गरिरहन उत्साह दिइरहने आफ्नो जीवनको कुनै पर्वाह नगरेर पनि न्याय, समानताका लागि हातमा हात, काँधमा काँध मिलाउन तत्पर हुने मनहरू नै हुन् । जसले, आगामी दिनहरूमा पनि मेरो जनवादी गीतसङ्गीतको यात्रालाई अघि बढाउन मलजल गरिरहनेछन्, सबैप्रति हार्दिक आभार !

२१ फागुन, २०७९

शुभकामना

नन्द किशोर पुन
उपराष्ट्रपति 

जनवादी गीतसङ्गीतका सर्जक एवम् गायक चिरन पुनका रचना तथा सङ्गीतबद्ध गीतहरूको सङ्ग्रह ‘सपनाका यात्री’ कृतिका रूपमा प्रकाशन हुन लागेकोमा मलाई ज्यादै खुसी लागेको छ । ‘सपनाका यात्री’ को प्रकाशन सफलताको कामनासहित यो महत्त्वपूर्ण कृतिका लागि सर्जक चिरन पुनलाई बधाई दिन चाहन्छु ।

कलासाहित्य, गीतसङ्गीत, संस्कृति आदि मानवजातिकै मानक उत्पादन हुन् । जीवन जगत्का यथार्थलाई यिनले नै प्रारूपीकरण गर्छन् । यीबिना मानिस पशुतुल्य हुन्छ पनि भनिन्छ । साहित्यले समाजको चित्रण गर्दै विशेषतः सही दिशामा रूपान्तरण गर्न सक्नुपर्दछ । यो सधैँ अग्रगमन, परिवर्तन र समृद्धितर्फ केन्द्रित हुनुपर्दछ । नेपालको क्रान्ति तथा आन्दोलनमा जनवादी गीतसङ्गीतको ठूलो महत्त्व र भूमिका छ । 

गणतन्त्र, सङ्घीयता, धर्मनिरपेक्षता, समानुपातिक समावेशीताजस्ता परिवर्तन प्राप्तिको मुख्य  आधार जनयुद्धलाई अगाडि बढाउन क्रान्तिकारी गीतसङ्गीत र कलाकारहरूको भूमिका ऐतिहासिक छ । उच्च मनोबल र बलिदानी भावका साथ युद्धमोर्चामा सहभागी हुन क्रान्तिकारी गीतसङ्गीत र कलाकारहरूले प्रेरित गर्थे । क्रान्तिकारी विचार निर्माणका साथै वर्गीय, जातीय, क्षेत्रीय र लैङ्गिक विभेदको अन्त्य र मुक्ति तथा राष्ट्रिय स्वाधीनताका लागि निरन्तर लाग्न क्रान्तिकारी गीतसङ्गीतले नै प्रेरित गर्थे । आज जनवादी गीतसङ्गीत सिर्जनामा कमी आएको हो कि जस्तो लाग्छ । जबसम्म देशमा उत्पीडन र विभेद भइरहन्छ, सुदृढ राष्ट्रिय एकतासहित राष्ट्रिय स्वाधीनता बलियो हुँदैन, तबसम्म जनतालाई जागरुक बनाइराख्न जनवादी तथा देशभक्तिभावले ओतप्रोत गीतसङ्गीतको महत्त्व भइराख्दछ । यस अवस्थामा सर्जक चिरन पुनले जनवादी गीतहरूको सङ्ग्रह प्रकाशनमा ल्याउनु खुसीको कुरा हो । 

जनवादी गीतसङ्गीतमार्फत नेपालको राजनीतिक तथा सामाजिक रुपान्तरणमा चिरन पुनले पु¥याउनुभएको योगदान उच्च छ । जनवादी तथा देशभक्ति भावका गीतसङ्गीतको संरक्षण तथा प्रवद्र्धनमा समेत उहाँको ठूलो योगदान छ । म जनवादी गीतसङ्गीतको सिर्जना तथा गायनमार्फत देशको परिर्वतनमा उहाँले पु¥याउनुभएको योगदानको प्रशंसा गर्दछु । 

अन्त्यमा, २०४९ सालदेखि २०७९ मङ्सिरसम्म चिरन पुनद्वारा रचना तथा सङ्गीतबद्ध छानिएका गीतहरूको प्रकाशनले नेपालको जनवादी गीतसङ्गीतको उत्थानमा महत्त्वपूर्ण योगदान पुग्ने मैले विश्वास लिएको छु । महत्त्वपूर्ण कृति ‘सपनाका यात्री’ का लागि पुनः बधाईसहित जनवादी गीतसङ्गीत सिर्जना तथा गायन यात्राको उत्तरोत्तर प्रगतिको शुभकामना ।

धन्यवाद् ।

१९ फागुन, २०७९

जनवादी गीतसङ्गीत र गायनको त्रिवेणी

                             

मणि थापा

जनप्रचार तथा प्रकाशन प्रा. लि.ले प्रकाशित गरेको सपनाका यात्री गीतिसङ्ग्रह हातमा परेको छ । यसका गीतकार÷सङ्गीतकार रहेका छन, आफ्नो नामको पछाडि आफ्नो जात होइन, सी लेख्ने चलन सुरु गरेका नेपाल कम्युनिस्ट पार्टीका चर्चित नेता, गायक, सङ्गीतकार र रचनाकार चिरन पुन ‘मिलन’ ‘मिलन’ ।

नेपाल कम्युनिस्ट आन्दोलनमा नयाँ–नयाँ प्रयोग हुँदै आएका छन् । राजनीतिको क्षेत्रमा होस् या गीतसङ्गीत र साहित्यमा होस्, नयाँ प्रयोग आफैँमा प्रगतिशील कुरा हो । त्यहीखालको प्रयोग सपनाका यात्रीमा पनि देखिन्छ । नेपालको समाज रूपान्तरण र परिवर्तनको आन्दोलनमा जनवादी गीतसङ्गीतको अहम् भूमिका छ । कैयौँ मानेमा यो राजनीतिक आन्दोलनभन्दा जेठो पनि छ । र, कम्युनिस्ट पार्टीलाई नीति, निमार्ण गर्न पनि गीतसङ्गीतको अहम् भूमिका पनि छ । जनतालाई जागरुक बनाउन, चेतना फैलाउने, पार्टी–सङ्गठनमा लाग्न अभिप्रेरित गर्ने दुःखमा जनवादी गीतसङ्गीत एउटा सशक्त माध्यम हो । अतः सबै कम्युनिस्ट पार्टीहरूले सांस्कृतिक मोर्चा खोल्ने, त्यसमा लगानी गर्न े काम लामो समयदेखि हुँदै आएको छ । नेपालमा जति पनि जनआन्दोलनहरू भए, ती आन्दोलनमा  गीतसङ्गीत एउटा मुख्य पाटोको रूपमा रहेको छ ।

पछिल्लो कालखण्डको युद्ध, जनयुद्धमा रचना भएका सिर्जनाको हिसाबले, स्तरीयता, सरलता र लोकप्रियताको हिसाबले वा संस्थाको हिसाबले पनि धेरै गीतसङ्गीत निर्माण भएका छन् । जनयुद्धलाई उचाइमा पु¥याउन पनि गीतसङ्गीतको महत्त्वपूर्ण भूमिका रहेकै थियो । गीतसङ्गीत मात्र गीतसङ्गीत नभएर यो एउटा फौजी सङ्गठनमा रूपान्तरण भएको इतिहास पनि हामीकहाँ छ । अझ जनवादी गीतसङ्गीतको टे«न्ड नेपालमा सशक्त छ । कलाकारहरू पनि राष्ट्रिय, अन्तर्राष्ट्रियरूपमा स्थापित छन् । तर, कम्युनिस्ट आन्दोलनको विकास, फुट र विचलनसँगै गीतसङ्गीतमा पनि विभिन्न आरोह–अवरोह हुँदै आएको छ ।

पछिल्लो दशकमा जब नेपालको कम्युनिस्ट आन्दोलनको मूलधार सरकारमा प्रवेश ग¥यो, तब जनवादी गीतसङ्गीतको आवश्यकता नभएको हो कि भन्ने अनुभूति पनि नभएको होइन । के जनवादी गीतसङ्गीत आन्दोलनको साधन मात्र हुन् ? तर, यसलाई आन्दोलनको शुभकामना साधनको साथै, सामाजिक जीवनको साधन पनि बनाउन प्रयत्न गर्नुपर्दछ; जो हुन सकिरहेको छैन । पछिल्लो समय माओवादी आन्दोलनले शान्तिप्रक्रियाको चरणमा आइसकेपछि जनवादी गीतसङ्गीत सुस्ताएको अनुभूति हुने गर्दछ । यो आन्दोलनको विषयभन्दा व्यक्तिको चाहना र रुचीको विषय बन्दै आएको जस्तो देखिन्छ । तर, यसलाई पछिल्लो चरणमा आन्दोलनको विषय बनाउने कुरा मुख्य हो र यो काम नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी र संस्कृतिकर्मीहरू नयाँ शिराबाट जनवादी गीतसङ्गीतलाई अगाडि बढाउने प्रयत्न गरेको देखिन्छ । त्यसैको प्रतिफल हो, जनवादी गीतकार, सङ्गीतकार र गायक चिरन पुन ‘मिलन’ ‘मिलन’ को सपनाका यात्री गीतिसङ्ग्रह ।

यो गीतिसङ्ग्रहमा अधिकांश चिरन पुन ‘मिलन’का गीतसङ्गीत र स्वर रहेको छ । पछिल्लो समय चिरन पुन ‘मिलन’ले जनवादी गीत, सङ्गीत र गायनलाई अभियानमा जोड्न र आन्दोलनको सशक्त औजार बनाउन निकै मिहिनेत गरेको देखिन्छ । जनवादी गीतसङ्गीत सुस्ताएको बेलामा सपनाका यात्री गीतिसङ्ग्रहले क्रान्ति, परिवर्तन, राष्ट्रियता, जनजीविकाको मुद्दामा सशक्त कलम चलाएको देखिन्छ । एक किसिमको जनवादी गीतसङ्गीतको औचित्यमाथि नै प्रश्न उठिरहेको अवस्थामा नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी र चिरन पुन ‘मिलन’को प्रयत्न यसलाई पुनर्सङ्गठित गर्ने देखिएको छ । यो अत्यन्त राम्रो पक्ष हो ।

गीत लेखनका हिसाबले होस या त्यसलाई सङ्गीत गर्ने हिसाबले होस्; चिरन पुन ‘मिलन’को प्रयत्न जनवादी गीतसङ्गीतको धारालाई अझ परिमार्जन गर्दै जनप्रिय, लोकप्रिय र क्रान्तिकारी बनाउने देखिन्छ । गीत, सङ्गीत र गायन तीनवटै विधामा सशक्त चिरन पुन ‘ मिलन’बाट भविष्यमा धेरै आशा गर्न सकिन्छ । यो प्रकाशनले जनवादी गीतसङ्गीतको धारामा अर्को एउटा नयाँ ईंटा थपिएको अनुभूति गर्न सकिन्छ । यो खडेरिएको मौसममा बर्सात् पार्ने चिरन पुन ‘मिलन’को प्रयत्नलाई धेरै–धेरै धन्यवाद ।

जनवादी गीतकार तथा सङ्गीतकार

१६ फागुन २०७९

नेपाली जनसङ्गीतमा नयाँ सोपान

जीवन शर्मा

रक्तिम आकासबाट उदाएको एउटा नक्षत्र अहिले नेपाली साङ्गीतिक यात्राको दौडमा झन् तीब्र गतिका साथ जनताका गीतसङ्गीत सिर्जनामा तल्लीन छ । उसले लामो समयदेखि सांस्कृतिक क्षेत्रमा काम गर्दा अनेकौँ उहापोह व्यहोर्दै आएको छ । दुःख कष्ट, सजिलो अप्ठेरो मान, सम्मान, अपमान र धृणाका अनगिन्ती शृङ्खला पार गर्दै नेपाली समाजवादी यथार्थवादी धाराको फाँटमा उसले नयाँ–नयाँ साङ्गीतिक थुँगा फुलाउँदैछ । कहिले खुला र कहिले प्रतिबन्धित बाटाको अविश्रान्त यात्री बनेर नयाँ युगको बाटोमा दृढ पाइला चालिरहेको छ । उसका सिर्जनाले नयाँ–नयाँ प्रयोगमा खारिँदै जनताका बिचमा घर जमाउँदैछन । वर्गसङ्घर्ष र वर्गीय आन्दोलनमा यी कृतिले ठूलो योगदान दिइरहेका छन् । जनसङ्गीतको आकासमा चम्किरहेको त्यो एउटा होनाहार युवा हो चिरन पुन ‘मिलन’ । क्रान्तिकारी आन्दोलनमा सक्रिय हुँदा हुँदै पनि उनले निकै मिहिनेतका साथ साङ्गीतिक अभियान अगाडि बढाइरहेका छन् ।

राजनीतिक यात्राको गम्भीर जिम्मेवारी निर्वाह गर्दा गर्दै फुर्सदको समयलाई व्यवस्थित गरेर गीतरचना र सङ्गीत सिर्जनामार्फत नेपाली प्रगतिशीत सङ्गीतको फाँटलाई समृद्ध बनाउन चिरन पुन ‘मिलन’ले आफूलाई समर्पित गरिरहेका छन् । यसबाट नेपाली जनता र राष्ट्रलाई ठूलो सांस्कृतिक ऊर्जा मिलिरहेको छ । यसै सिलसिलामा उनले सपनाका यात्री नामक गीतिसङ्ग्रह प्रकाशित गर्दैछन । यस गीतिसङ्ग्रहमा उनले आफैँले सिर्जना गरेका र अन्य विद्वान्बाट रचना गरिएका एकसय तीसजति गीत सङ्गृहीत गरेका छन् ।   ती गीतमध्ये

सपनाका यात्री गीत सबैलाई सधैँलाई प्रेरणा दिने उत्साह बोकेको गीत छ । 

सपनामै जिउँछ जीवन

सपनामै रम्छ जीवन

यो गीत विप्लवद्वारा रचना गरिएको र चिरन पुनबाट सङ्गीतबद्ध गरिएको उत्कृट गीत हो । ‘थाप्लोमा नाम्लो’ भन्ने गीत पनि उत्तिकै मर्मस्पर्शी रहेको छ । सबै गीत समाजवादी यथार्थवादी धारामा सिर्जना गरिएका छन् । नेपाली जनताले चलाएका जनआन्दोलन र जनयुद्धका आलोकमा तयार गरिएका यी गीतले क्रान्तिकारी आन्दोलन र जनताका समस्यालाई राम्रोसँग जोडिदिएका छन् । त्यसै गरेर नेपाली राष्ट्रियतामाथि भइरहेको विदेशी हस्तक्षेप र छिमेकीबाट भइरहेको सिमाना सार्ने कामको पनि गीतमा प्रस्ट भावना समेटिएको छ ।

पश्चिमबाट हाम्रो सीमा वर सर्दै छ

पूर्वबाट नेपालीको बस्ती उठ्दै छ

यस्तैगरी, वर्ग रहुञ्जेल वर्गसङ्घर्ष चलिरहन्छ भन्ने भाव यत्रतत्र फैलिएको पाइन्छ । वर्ग रहुञ्जेल वर्गसङ्घर्ष चलिरहन्छ र वर्गसङ्घर्ष चलिरहँदा जनवादी गीतसङ्गीतको महत्त्व पनि राष्ट्र, जनता र आन्दोलनमा महत्त्वपूर्ण हुन्छ भन्ने कुरालाई यो गीतिसङ्ग्रहले दह्रो गरी पकडेको छ ।

मादीको तिरैमा हामी जुटियो
वर्गीय मायाले फेरि भेटियो ।

यस्ता भावना बोकेका धेरै गीत छन् । यी गीतमा वर्गसङ्घर्षको उद्घोष छ । क्रान्तिकारी आन्दोलनको आगो छ । जनतालाई क्रान्तिको बाटोमा हिँड्न चाहिने ऊर्जा प्रशस्त छ । नेपालीलाई अन्तहीन साम्राज्यवादी चपेटामा जकड्याउने खेलका विरुद्ध सशक्त आवाज बोकेको गीत हो, सपनाका यात्री । यो गीत अहिले नेपाली राष्ट्रियताको पक्षमा उभिएको एउटा दरिलो साङ्गीतिक खम्बा हो । साम्राज्यवादी शक्तिहरूले नेपाललाई आफ्नो क्रीडास्थल

बनाउन लागिपरेको यो समयमा यो गीतले नेपालीलाई चनाखो रहिरहन उत्प्रेरित गरिरहेको हुन्छ । ‘तिमीलाई खोज्दै’ शीर्षकको गीत पनि उत्तिकै सुन्दर छ । नारायण दङ्गालले रचना गरेको यो गीतलाई चिरन पुनले निकै सुन्दर भाका दिएका छन् । एउटा क्रान्तिकारी योद्धाले आफ्नो आस्थाको कलाकारलाई खोज्दै हिँडेको अनुभूति यसमा समेटिएको छ ।

समग्रमा यो गीतिसङ्ग्रह नेपाल राष्ट्र र नेपाली जनताको आवाज बोकेको एउटा सुन्दर कृति हो । नेपाली जनसाङ्गीतिक आकासमा यसले राम्रो सांस्कृतिक खजाना थपिदिएको छ । धेरैजसो गीत चिरन पुनले रचना गर्नुभएको छ । त्यसबाहेक विप्लव, प्रकाण्ड, नारायण दङ्गाल, प्रकाश शाही, प्रेम सी, धर्मेन्द्र बास्तोला, कृष्णहरि भट्ट, हरि नेपाली, ओम पुन, दीपक चलाउने, सन्तोष बुढा, मोहनलाल चन्द, विजयराज प्यासी आदिका रचना पनि सामेल गरिएको छ । सबै गीत सर्वहारावर्गीय सांस्कृतिक आन्दोलको प्रकाशले चम्किएका छन् । सपनाका यात्री नामकरण गरिएको यस सङ्ग्रहले नेपाली प्रगतिशील फाँटमा देखा परेको खडेरीमा साङ्गीतिक बर्षाको काम गर्नेछ । पुस्तकको रूपमा यो गीतिसङ्ग्रह बाहिर आउँदै छ । किताब पढ्ने स्रोताले यसभित्रका गीत पनि यु–ट्युबमा हेरेर क्रान्तिकारी विचारलाई अरू सुदृढ पार्नुहुनेछ । चिरन पुनका यस्ता प्रयासको सर्वतोमुखी सफलताको कामना ।

जनवादी गीतकार, सङ्गीतकार तथा गायक
१४ फागुन, २०७९ा

जनताका लागि आत्मीय कोशेली

माधव प्रधान

जनवादी गीतकार, सङ्गीतकार एवम् गायक चिरन पुन ‘मिलन’ ‘मिलन’ द्वारा रचना तथा सङ्गीतबद्ध गीतहरूको सँगालो गीतिसङ्ग्रह सपनाका यात्री चिरन पुन ‘मिलन’ मिलनको अथक मिहिनेतबाट प्रगतिशील गीतहरूको सङ्ग्रह देश र जनताको मुक्तिका लागि वर्गसङ्घर्षमा हाँसी–हाँसी बलिदान गर्ने महान् सहिद तथा योद्धाहरूमा समर्पण गर्दै तयार गरिएको कृतिमाथि मेरो सर्वप्रथम हार्दिक शुभकामना ।

निकै मिहिनेतबाट तयार गरिएको प्रगतिशील गीतहरू देश र जनताका लागि आत्मीय कोशेली बनिरहनेछ भन्ने विश्वास राख्न चाहन्छु । चिरन पुन ‘मिलन’ले लेख्नुभएको प्रगतिशील÷जनवादी गीतहरूमध्ये ‘थाप्लोमा थोत्रे टोपी’, ‘रोकेर कहाँ रोकिन्छ र क्रान्ति’, ‘पलपल रसाएका’, ‘जहा दमन हुन्छ’ जस्ता गीतहरूले जनवादी भावनालाई प्रशस्त मात्रामा पोखेको पाइन्छ । समग्र सबै गीतहरू जनवादी÷प्रगतिशील तथा देशभक्ति भावनाले ओतप्रोत भएका छन् ।

नेपाली जनतालाई शोषण, दमन, अन्याय, अत्याचारबाट मुक्त दिलाउन सक्छ र जनतालाई सचेत र आन्दोलित पार्न सक्छ भन्ने मलाई लागेको छ । यो गीतिसङ्ग्रहले नयाँ पुस्तालाई प्रगतिशील, जनवादी गीतबारे नयाँ ज्ञान र चेतना प्रदान गर्न सफल रहनेछ भन्ने लागेको छ । चिरन पुन ‘मिलन’को प्रगतिशील÷जनवादी गीतिरचना र सङ्गीत साधना कर्म निरन्तर अगाडि बढिरहोस् भन्ने विश्वाससहित मेरो हार्दिक शुभकामना ।

जनवादी गीतकार, सङ्गीतकार तथा गायक
१५ फागुन, २०७९

सरल, जीवन्त र यथार्थ गीतसङ्गीत

विप्लव सी

हामीले जनयुद्धको भग्नावेशबाट एकीकृत जनक्रान्तिको झिल्को निकालेपछि कमरेड चिरन सीसँग सहकार्य आरम्भ भयो । आठ वर्षको सहयात्रामा उहाँसँग राजनीतिक मोर्चामा मात्र होइन, गीतसङ्गीत अर्थात् सांस्कृतिक मोर्चामा पनि नजिक रहेर काम गर्ने अवसर मिल्यो । भरखरै उहाँका गीतहरूको सँगालो सपनाका यात्री पढ्न पाएँ । यसमा २०४९ सालदेखि एकीकृत जनक्रान्तिसम्मका गीतहरू सङ्गृहीत रहेछन् । औधी खुसी लाग्यो ।

जनताका गीतहरूका लागि कमरेड चिरन सीलाई धन्यवाद ।

चिरन पुन ‘मिलन’ धेरै परिचय गाउनुपर्ने नाम होइन । उहाँ युवा अवस्थामै कम्युनिस्ट पार्टीमा आबद्ध भएर हालसम्म सङ्घर्षरत हुनुहुन्छ । युवा सङ्गठनमा काम गरेदेखि पार्टी र सांस्कृतिक मोर्चामा काम गरेका उहाँका आफ्नै कैयौँ अनुभव छन् । यतिबेला उहाँ पार्टीको पोलिटब्युरो सदस्य हुनुहुन्छ । कमरेड चिरनलाई धेरैले चिन्दा नेताका रूपमा मात्र होइन; गीतकार, सङ्गीतकार, गायकका रूपमा पनि चिन्छन्, जो जायज नै छ । उहाँका गीतहरू यतिबेला हाम्रा घर भान्सा, खेल, यात्रा र कार्यक्रमहरूमा बजिरहेका छन् । ती सरल, जीवन्त र यथार्थ लाग्छन् ।

गीतसङ्गीतमा मान्छेलाई जीवन दिने एउटा बेग्लै तागत हुन्छ, जो राजनीतिमा हुँदैन । मान्छेलाई उठाउने, जुटाउने, सक्रिय बनाउने र टिकाउनेमा गीतले छुट्टै भूमिका पूरा गर्छ । कमरेडका गीतले पनि यो काम गरिरहेका छन् । सपनाका यात्री सङ्ग्रहका गीतहरूमा क्रान्ति, सहिद, बेपत्ता, घाइते, किसान, मजदुर, युवा, विद्यार्थी, देश धेरै चीज छन् । ती हाम्रा जीवनका प्रतिबिम्ब हुन् । तिनले हाम्रो समाजभित्रका विचार, विद्रोह, आशालाई उठाएका

छन् । ती जनताका बिचमा बजिरहनेछन् ।

हामीले क्रान्तिलाई गीतमा र गीतलाई क्रान्तिमा बदलिरहनुपर्छ । हामीले नेपाल फेर्नु छ, समाज फेर्नु छ र मान्छेलाई फेर्नु छ । फेरिएको स्तरलाई निरन्तर विकास गर्दै लानु छ । त्यो भनेको पनि निरन्तर रूपान्तरण गर्नु हो । त्यो एकीकृत जनक्रान्तिलाई सफल पार्नु पनि हो । दलाल पुँजीवादलाई अन्त्य गरेर नेपालमा वैज्ञानिक समाजवादी सत्ता स्थापना गर्नु र साम्यवादतिर अगाडि बढ्नु हो । कमरेड चिरन पुन ‘मिलन’ले आउँदा दिनमा पनि गीतसङ्गीत र गायनको क्षेत्रबाट समेत यसलाई पूरा गर्दै जानुहुनेछ भन्ने आशा र कामना छ । उहाँलाई धेरै धेरै शुभकामना ।

महासचिव

नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी

१५ फागुन, २०७९